Autisme in het gezin

De geboorte van een kind met autisme verstoort de dynamiek die vóór zijn komst binnen het gezin was ontstaan. De ontwrichting zal langzaam evolueren, meestal met vallen en opstaan en via opeenvolgende aanpassingen. De evolutie kan in twee tegengestelde richtingen verlopen: ontwikkeling van veerkracht of psychische overweldiging.

Veerkracht is het vermogen om interne en externe mogelijkheden aan te boren om met de problematiek om te gaan en de draad weer op te pakken. Psychische overweldiging noemen we de onmogelijkheid om ermee om te gaan, om steun te zoeken in de buitenwereld of een beroep te doen op innerlijke kracht. Tussen beide uitersten vinden we wat we de min of meer geslaagde aanpassingen zullen noemen. In deze tussenzone kunnen de broers en zussen blijk geven van veerkracht, maar ook signalen geven dat ze psychisch overweldigd zijn door de autistische stoornis.

Psychische overweldiging x Veerkracht

Broers en zussen zijn erg gevoelig voor bepaalde gedragingen van het kind met autisme die ze als storend ervaren. Tijdens crisismomenten bijvoorbeeld, wanneer het kind schreeuwt of agressief is en waarbij vaak iedereen van streek is. Een ander voorbeeld is wanneer het kind beslag legt op hun territorium.

Broers en zussen van kinderen met autisme voelen zich ook soms ongemakkelijk in het bijzijn van andere kinderen, bij contacten buitenshuis, tijdens gezinsuitstappen of wanneer er vrienden op bezoek zijn. Wanneer een situatie een crisis ontlokt bij het kind met autisme kan dit aanleiding geven tot gevoelens van schaamte en schuld. Oncontroleerbare crisissen waarmee ouders niet altijd weten om te gaan zullen de angsten en schaamtegevoel bij de broers of zussen tijdens uitstapjes enkel nog doen toenemen. 

Deze bezorgdheden ten opzichte van de buitenwereld zijn duidelijk meer aanwezig bij oudere kinderen. Zij zijn gevoeliger voor het oordeel van anderen en zijn zich meer bewust van het verschil. De reactie van buitenstaanders doet hen opnieuw beseffen hoe verschillend en eigenaardig hun broer of zus is en maakt dat ze zich vragen stellen over hun eigen identiteit.

De ongewone gedragingen of vreemde rituelen kunnen pijnlijk zijn voor de andere kinderen. Zij blijken vooral gevoelens van verdriet te ervaren, verdriet om het gebrek aan contact met de ander, om het gemis aan wederkerigheid in de relatie met hun broer of zus met autisme. Verdriet ook om het onvermogen van hun broer of zus, om het feit dat hij of zij misschien ongelukkig is. Verdriet om het feit dat ze zijn wie ze zijn, met alle vragen en bedenkingen die dat meebrengt. Bedenkingen zoals: hij wil niet met me spelen, hij wil niet door mij geknuffeld worden. Sommigen krijgen het gevoel niet belangrijk te zijn voor het kind met ASS en vragen zich af waarom er niet met hen wordt gespeeld.

Anderzijds voelen broers en zussen ook vreugde wanneer ze samen plezier beleven. Meestal hangt dat samen met fysieke spelletjes: kietelen, tikkertje spelen of spelletjes in bad. Spelletjes die zintuiglijk plezier geven. Deze momenten van spel vergen van de kinderen vaak veel soepelheid en aanpassingsvermogen aan hun zus of broer met autisme, iets wat mogelijk wordt gemaakt door hen voldoende informatie over de problematiek te geven.

Wanneer kinderen voldoende uitleg krijgen over autisme en de gedragingen die er het gevolg van zijn, kunnen ze meer begrip opbrengen voor het gedrag van hun broer of zus, zonder dat dat gedrag daarom aanvaardbaar wordt. Informatie over het hoe en waarom van de gedragingen helpt om veerkracht te ontwikkelen en om de kwaliteit van de relatie met het kind met autisme te verbeteren.

De informatie die de kinderen krijgen, niet alleen over autisme in het algemeen, maar ook specifiek over de plus- en minpunten en over de typische gedragingen van hun broer of zus met autisme, speelt een belangrijke rol in hun relationele beleving. Die informatie moet verwoord worden op een manier die overeenstemt met de ontwikkelingsleeftijd van elk kind. En ze moet al vroeg worden gegeven, want kinderen merken al op heel jonge leeftijd dat hun broer of zus anders is.